Selçuklu Beylerinin sayfiye yeri olan Akşehir’e bağlı Nadir (Atakent) Köyü’nde Şeyh Nûreddin tarafından bir zaviye kurulmuştu. Bu zaviye köyden gelip geçenlere dini ilimleri, İslam ahlakını ve fen ilimlerini öğretmek ve yolcuların barınmasını sağlamak maksadıyla kurulan küçük bir tekke idi.
Fatih, II. Beyazıd ve Kanuni devrine ait vakıf kayıtlarında Nadir’de Şeyh Çörek nam-ı diğer Şeyh Nureddin isminde bir tekke ve bu tekkenin vakıfları olduğu yazılıdır. Nadir (Atakent) Köyü tarih boyunca yolların kesiştiği bir merkezdi. Bu nedenle sık sık büyük kervanlar, yolcular buraya geliyorlardı. Yolcuların parasız üç gün kalarak dinlenebileceği, dini ibadetlerini yerine getirebileceği bu zaviye Anadolu Selçuklu devrinde kurulmuştu. Kuruluş tarihi belli değildir. Nadir’de Selçuklu sultan aileleri yaşadığından Şeyh Nureddin de büyük bir olasılıkla bu aileye mensuptu.
Şeyh Nûreddin kendisine bağlı insanları ilimde ve meslekte yetiştiren bir tarikat büyüğü idi. Ne yazık ki kurduğu bu zaviye binası günümüze ulaşamamış ve yıkıp yok olmuştur. Kurucusu Şeyh Nûreddin daha çok lakapları ile anılmıştır. Şeyh Çörek, Şeyh Çürük, Şeyh Çaruk gibi.
Şeyh Nûreddin kurduğu zaviyenin ihtiyaçlarını karşılaması için “Şeyh Nûreddin Zaviyesi Vakfı”nı kurmuştu. Bu vakıf, çeşitli tarihlerde tutulan vakıf defterlerinde yerini almıştır. Şöyle ki:
1476 yılındaki defterde:
“Nidir Köyünde Şeyh Çörek (Çürük) Zaviyesi Vakfı
Tahminen 2 mutluk yer.(varak 52)“ bu yerlerin toplam geliri 20 akçedir.
1483 yılındaki Karaman Vakıf defterlerinde ise:
“Tasarrufu İmamda Bulunan Adı Geçen Nadir Köyündeki Şeyh Çörek Zaviye Vakfı
Yaka Yahsiyan değirmenin 7 hissesi senelik:60
Nadir köyündeki harap değirmen
10 dönüm arazinin vergisi.80 yekün:140” akçe geliri vardır.
1500 ve 1524 tarihli defterlerde yer alan zaviyenin vakıf gelirleri 200 akçedir. 1530 tarihli defterde Akşehir kazasının Nadir köyünde Şeyh Nuru'd-din zaviyesi yani Şeyh-Çörek zaviyesi yer almaktadır. 1535 tarihli olduğu kabul edilen defterde ise:
“ Nadir Köyü Şeyh Nureddin Zaviyesi Vakfı
Yahsiyan Köyü’ndeki değirmen 12 hisse 8 hissesi:150
Adı geçen köydeki (Nadir) diğer bir değirmen:50” bu kayıtta da vakıf gelirinin 200 akçe olduğu belirtilmektedir. Yine 1584 yılı defterinde gelir sabit kalmıştır.
Vakıf Defterlerinde vakfın gelirlerini harcama yetkisinin imama verildiği belirtilmektedir. Bu kayıt, Şeyh Çörek Zaviyesi içerisinde bir mescit olduğunu ispat eder. Yine defterlerden birinde vakfının mütevellisinin Derviş Mehmet olduğunu belirtir. Tarihi kayıtlara göre, Şeyh Derviş Mehmet 1466 tarihinde Akşehir’e bağlı Çiftlik köyünde yaşamaktadır.
Vâkıfın en önemli gelir kaynakları Sultan dağlarından akan derelerin önüne yapılmış olan değirmenlerdir. Ancak değirmenler zamanla bakımsızlıktan harap hale gelmiş ve vakfın gelir kaynakları kayıp olmuştur.
Vakıf kayıtlarında bu zaviyenin adı farklı şekillerde yazılmış ve okunmuştur. Bunlardan biri Şeyh Çaruk Zaviyesidir. Bu söyleniş şekli vakfın kurucusunun o devirde Çaruk yani ayakkabı işi ile uğraştığını gösterir. Buradan yola çıkacak olursak Şeyh Çaruk Zaviyesinin Selçuklu devrinde şehirlerin yanı sıra köylerde de kurulan bir ahi tekkesi olduğunu gösterir.
Şeyh Nûreddin Zaviyesi bazı kaynaklarda Şeyh Çörek Zaviyesi olarak geçmektedir. Akşehir yöresinin her devir güzel olan çörekleri bu tekkenin adını ön plana çıkarabileceği gibi yine kurucusunun çörekçi yani ekmekçi olması nedeniyle burasının bir ahi tekkesi olduğunu ispatlar. Zaviyeler yolcuları ve konuklarını üç gün ağırlarlardı. Bu üç günde onlara yemek vererek dinlenmeleri sağlanırdı. Zaviyeye gelenler önce adabına uygun olarak Meydan Şerif denilen alana otururlar. İlk olarak bunlara kuru ekmek parçaları sunulur. Sunulan bu kuru ekmek parçalarına “Çörek” denilirdi. Çörek alanlara girişte bulunan kahve ocağından sade kahveler gelirdi. Çörekler yenilip kahveler içilirken hal hatır sorulup meseleler görüşülürdü.
Anadolu’nun Türkleşmesi’nde büyük rolü olan Ahi tekkelerinden biri olan Şeyh Çörek Zaviyesi, Nadir (Atakent) esnaf kültürünün oluşmasına katkı sağlamıştır.
Kaynaklar:
1-Erdoğru, M.Akif (2003) Murat Çelebi Defteri: 1483 Yılında Karaman Vilayetinde Vakıflar . Tarih İnceleme Dergisi. Sayfa 119-160.
2- Uzluk, F. Nafiz (1958) Fatih Devrinde Karaman Eyaleti Fihristi 1476 Ankara:Doğuş yayınları
3- Kahraman, Seyit Ali (2009) 1535 yılı Kayseri Vakıfları Kayseri Belediyesi Yayınları
4-Kırıkkale Üniversitesi (2011) Ahilik
5- Gümrük ve Ticaret Bakanlığı (2014) Ahilik Ansiklopedisi
