Haber/Yorum: Ümit Aykut Şener
Akşehir Tarihi İpek Yolu ve Ortadoğu’yu Batı ile birleştiren en önemli yol güzergahı üzerinde bulunmaktadır. Akşehir yıllardır tarihi ve kültürü ile vilayet olmanın özlemini çekmesinin dışında gizli kalmış incisi tarihi dokusunun korunması mücadelesi öncelikle üzerinde yaşadığı bireylerin (Akşehir Halkı) “Koruma Amaçlı İmar Planı” hakkında yeterli bilgiye ve duyarlılığa sahip olmalarından ve desteklemelerinden geçer.
Akşehir Neolitik Çağdan bu yana birçok medeniyete ev sahipliği yaptığından dolayı bu medeniyetlerin kültürlerinden doğan pek çok esere sahiptir. Akşehir, tarihi dokusunu en iyi koruyan şehirlerden birisi olma özelliğini hala korumaktadır. Ülkemiz genelinde birçok şehirlere (Safranbolu, Beypazarı vb.) turistik turlar düzenlenmesine karşın, Akşehir’de tarihi mahalleler, sokaklar, evlerin daha fazla olduğu dile getirilmelidir.
Tarihi Akşehir’de 12 Mahalle’de; (Selçuk, Ahicelal, Kızılca, Çimenli, Yıldırım, Çay, Kuşçu, Altunkalem, Anıt, meydan, Nasreddin, Eskikale) 200 Sokak, 2000’e yakın Tarihi Akşehir Evleri günümüze kadar boşaltılmamış ve oturanları tarafından korunarak büyük bir kısmı gelecek nesillere miras bırakılmıştır.
Akşehir’in bu tarihi evlerini korumak için Akşehir Belediyesi, Kültür Varlıkları Koruma Kurulu, Vakıflar Genel Müdürlüğü öncülüğünde tescilli olan binalarda yapılan restorasyon çalışmaları haricinde yaklaşık 2.000’e yakın binanın da 500’ü restore edilerek Akşehir ve dolayısıyla ülkenin turizmine kazandırıldı. Önemli olan Akşehir’deki ‘Sokak Sağlıklaştırma’ çalışmaları ve tescilli binaların tamamının restore edilmesi kararlıkla devam etmelidir. Yukarıda değindiğimiz Mahallenizdeki 200 sokak mutlaka turizme kazandırılmalıdır. Bu iş siyaset dışında ele alınmalı ve Akşehir ekonomisine katkı sağlanması için Safranbolu ve Beypazarı ilçelerinde olduğu gibi turizmden önemli gelir elde eden bir Akşehir hedeflenmelidir.
Akşehir’in tarihi dokusunun korunması adına yapılan restorasyon çalışmalarını araştırdık ve maalesef modernlik adına terkedilen bazı tarihi evlerin yıkıldığını, tescilli olmayanların yerine de apartmanların dikilerek şehrin tarihi dokusunun bazı yerlerinde bozulmalar tespit ettik.
Akşehir’de, 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamında 72.2 Ha alan olarak belirlenen kentsel sit alanı içerisinde yaklaşık 2.000 adet bina bulunduğunu ve 224’ünün de taşınmaz kültür varlığı olarak tescilli olduğunu öğrendik.
Bu tescilli yapılar arasında; 9 adet Türbe, 3 adet Müze, 3 adet Anıt Ağaç, 3 adet Okul, 4 adet Hamam, 11 adet Mescit, 1 adet Sarnıç, 1 adet Yazılı Kaya, 1 adet Şehitlik, 5 adet Köprü, 1 adet Kale Kalıntısı, 2 adet Sur Kalıntısı, 1 Havuz, 1 adet Kilise ,1 adet Han,1 adet eski Osmanlı Bankası, 9 adet Cami, İstasyon Sahası içerisinde (1 adet su kuyusu,1 adet depo, 1 adet ambar binası, 2 adet lojman), 49 adet Dükkân ve 114 adet Konut (4 tanesi Sosyal Tesis) olarak kullanılıyor ve korunuyor.
Özellikle 2011-2014 yılları arasında Abdülkadir Oğul’un başkanlığındaki dönemde Akşehir Belediyesi tarafından başlatılan çalışma ile tescilli yapıların restorasyonu kapsamında Tarihi Papaz evi, Yukarı (Gavur) Hamamı, Ilıcaklılar Konağı, Takkasızlar Konağı, Akşehir Mutfağı, Rüştü Bey İşhanı ve Ermeni Kilisesi ve ARASTA’nın restorasyon projeleri de hazırlatılarak Konya Kültür Varlıkları Koruma Kurulundan onay alındı.
‘Manevi Mimarlarımıza Sahip Çıkıyoruz Projesi’ kapsamında; Çoban Dede, Arap Dede, Seyyid Yunus, İğdeli Dede ve Aslanbey Türbelerinde restorasyon ve çevre düzenlemeleri de yapıldı.
Ayrıca 2014 yılından bugüne kadar tarihi yapıların restorasyonlarında, Hasanpaşa İmaret Camii, Sahip Ata Medresesi, İplikçi Camii ve Hıdırlık Mescidi, Tahtakale Mescidi, Nasreddin Hoca Türbesi gibi toplam 8 tarihi yapının restorasyonu da; Konya Büyükşehir Belediyesi, Vakıflar Bölge Müdürlüğü ve Akşehir Belediyesi iş birliği ile yapılarak amacına uygun kullanıma açıldı.
KURULCA ONYALANAN AKŞEHİR’DEKİ BİNALARA UGULANACAK RENK SKALASI
Akşehir’in Tarihi Dokusunun korunması amacıyla Kültür Varlıkları Koruma Kurulu, Koruma Amaçlı İmar Planı doğrultusunda Akşehir’deki binaların dış cephelerine uygulanacak renk skalasını da belirlemiştir. Tescilli olan binaların cepheleri eski orijinalliğini korumak zorunda olup, diğer projelerde ise binaların cepheleri fotoğraftaki renk skalasından birisi olabiliyor.
KORUMA AMAÇLI İMAR PLANI NEDİR?
Bir bölgenin sit alanı olarak tespit edilebilmesi için koruması gereken bölgelerden olması gerekir ve dolayısıyla koruma amaçlı imar planları da sit alanlarını düzenleyen planlardır. Bu planların amacı; kültürel varlıkların kullanılması ile korunması arasındaki dengenin sağlanmasıdır.
1985 yılında Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları Yüksek Kurulu tarafından tescil edilen ve kentsel sit çalışmaları başlatılan süreç, 2010 yılında Akşehir Belediyesi tarafından onaylanan koruma amaçlı imar planıyla devam etti. Bu plan, daha sonra Konya Büyükşehir Belediyesi'nin çalışmalarıyla genişletilerek, kentsel sit koruma amaçlı imar planı haline getirildi.
Kentsel Sit alanında bulunan tescilli ya da tescilsiz yapılarda belediyeninin denetimi doğrultusunda Konya Büyükşehir Belediyesi Koruma Uygulama ve Denetim Bürosu ve Kültür Varlıkları Koruma Bölge Kurulunca onaylı proje doğrultusunda bina üzerinde; Restorasyon, bakım ve onarım çalışmaları yapabilir.
Taşınmaz Kültür Varlıklarına Yardım Sağlanmasına Dair Yönetmelik kapsamında; gerçek ve tüzel kişilerin mülkiyetinde bulunan korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklarının korunması, bakım ve onarımı için ayni, nakdi ve teknik yardım sağlanmaktadır.
Ayrıca 2863 sayılı kültür varlıkları koruma kanunu gereğince yerel idareler tarafından sokak sağlıklaştırma kapsamında kentsel sit alanında bulunan sokağa bakan binaların dış cepheleri kurul onaylı proje doğrultusunda yapılabilmektedir.
%10 KATKI PAYI!
Belediyelerin aldığı Emlak Vergilerinin % 10 Valiliklerde açılan Kültür Varlıkları Katkı Payı hesabına aktarılıyor. Aktarılan ve toplanan paralarla pekala Kültür Varlıkları satın alınabilir, restorasyon projeleri hazırlanır, restorasyonlar yapılabilir. Konya ilinin genelinde toplanan emlak vergilerinin % 10 fonundan Akşehir, Sokak Sağlıklaştırma projeleri için olabildiğince yararlandı. Konya’nın en çok Kültür Varlığı olan ilçesi de Akşehir olduğu için bu paylardan daha çok finansman sağlanması yoluna gidilmelidir.
Akşehir Belediyesi hızlıca proje geliştirip Konya Valiliği Kültür Varlıkları Katkı Payından (%10 fon) faydalanmazsa bu fırsatı da kaçırmış olacak. Seyyid Mahmut Hayrani Türbesi bahçesindeki Mahmud Dizdar Hamamı arkeolojik kazıları ile Taş Medrese karşısındaki Sahip Ata Medresesi arkeolojik kazıları için Kültür Bakanlığına gecikmeden müracaat edilmelidir. Bermende’deki Kilise ve Hamam ile Üçhüyük ve Gözpınarı Mahallelerindeki tarihi okulların da restore edilmesi işleri için müracaat gecikmeden yapılmalıdır.
Seyyid Mahmut Hayrani Türbesi bahçesindeki Mahmud Dizdar Hamamı arkeolojik kazıları ile Taş Medrese Karşısındaki Sahip Ata Medresesi arkeolojik kazıları için Kültür Bakanlığına müracaat edilmelidir. Bermende’deki Kilise ve Hamam ile Üçhüyük ve Gözpınarı Mahallelerindeki tarihi okullar da restore edilmelidir.
Koruma Amaçlı İmar Planı konusunda “Tarihi Evlere Dokunulamıyor” diye kamuoyunda asılsız bir dedikodu almış başını gidiyor ve bu gidişata dur diyen de yok!
Akşehir Belediyesi daha aktif rol almalı ve sürdürülebilir projeler geliştirerek kamuoyunu cesaretlendirmeli ve bilgilenmelidir. Tarihi dokuya karşı duyarlılığın artırılması için neler yapılabileceğini tartışmaya açmalı ve çözüm önerileri getirmelidir. Hem yerel halk hem de turistlerin tarihi dokuya karşı duyarlılığını artırmak için eğitim programları düzenlenmesinin önü açılmalıdır. Sivil toplum kuruluşlarının bu tür projelerde daha fazla yer alması ve gönüllü çalışmalara destek verilmelidir.
Akşehir'in tarihi dokusunun korunması için yapılan/yapılacak çalışmaların meyvelerini vereceği ve şehrin daha yaşanabilir bir hale geleceği başta öğrenciler olmak üzere tüm paydaşlara yeterince anlatılmalıdır.
Akşehir’in kültürel zenginlikleri (gelenekler, görenekler, el sanatları) konusunda kamuoyu ve STK’lar ile bağları koparmadan iş birliği yapılamalı.
Akşehir Belediyesinin ilgili birimleri konuyla ilgili olarak gerekirse vatandaşı bilgilendirmek amacıyla bir toplantı düzenlemeli ve muhataplarını ilk elden bilgilendirmeyi kendine görev saymalıdır.
ÖNEMLİ BİR HATIRLATMA!
1983 yılında çıkarılan 2863 sayılı Kültür Varlıkları Koruma Kanunu gereğince yerel idareler tarafından ‘Sokak Sağlıklaştırma’ kapsamında kentsel sit alanındaki bir sokağa cepheli binaların dış cepheleri kurul onaylı proje ile yenilenebiliyor.
Tarihi ve Sit Alanı içindeki binalar restore edilebilir. Güçlendirme yapılabilir. Dış cephe korunarak içine beton Karkas bina yapılabilir. Yıkılıp projesi onaylanmış, projeye uygun yeniden inşaa edilebilir. Koruma Amaçlı İmar Planı içindeki arsalara konulan plan notuna uygun proje ile yeni binalar yapılabildiği gibi inşaat, restorasyon, onarım yasakları da yoktur. Sadece ilgili yasada belirtilen kurumlara yasal bir proje hazırlanması ve onaylatılması zorunluluğu vardır.
Koruma Amaçlı İmar Planı hakkında kamuoyunun yanlış bilgilendirilmemesi adına gerekli araştırmaları yaparak bu haberimizi kamuoyunun dikkatine sunuyoruz. Lütfen tarihi doku içerisinde yer alan evlere ilişkin ‘kesinlikle dokunulmaz’ diyerek yanıltıcı bilgi verenlere itibar etmeyiniz!
Koruma Amaçlı İmar Planlarının uygulanmasına en somut örnekleri şöyle sıralayabiliriz:
Eski Ticaret Lisesi içine yapılan karkas bina,
Tamamı yıkılıp yeniden yapılan Ilıcaklar Evi (Garp Otel),
Sit alanında inşaa edilen Nimetullah Nahçivani İmam Hatip Ortaokulu,
Temel’ine kadar yıkılıp güçlendirilerek yapılan Takkasızlar Konağı,
Güçlendirilerek restore edilen Küçük Ağa Konağı,
Milletvekilimiz Orhan Erdem’in Değirmen Sokakta yenilenen evi (önce projesi onaylatıldı sonra yıkılarak yerine karkas bina inşa edildi ama sokağa bakan dış cephesi de eskisinde olduğu gibi aynen korundu.
Eski Cumhuriyet Okulları ile sit alanında boş arsalara inşaa edilen binaların hepsi bu plan doğrultusunda yapılan çalışmalardır.
Akşehir’deki Koruma Amaçlı İmar Planı ve Sokak Sağlıklaştırma çalışmaları sayesinde tarihi şehirdeki evlerin, işyerlerinin ve arsaların değeri arttı. Arasta projesi sonrasında buradaki işyeri fiyatlarının 7-8 milyon liraya kadar müşteri bulduğu iddia ediliyor.
KORUMA AMAÇLI İMAR PLANI YASAK DEĞİL ÇÖZÜM SUNUYOR!
Bu plan, Akşehir’deki tarihi evlerin yenilenmesinde ve boş arsalarda tarihi dokuya uygun yeni binaların yapılmasına imkan tanıyorken, fiyatlarda da hatırı sayılır miktarda değer artışı sağlıyor.